Igual traballo, peor retribución: as mulleres cobran un 16,2% menos que os homes

Ana Requena Aguilar. Praza Pública

As sucesivas marcas de paro que España bate trimestre tras trimestre e practicamente mes a mes son noticia recorrente. Pero ademais dos seis millóns de persoas en paro, o mercado laboral ten outros problemas. Por exemplo, a discriminación salarial, isto é, que homes e mulleres seguen cobrando diferente por facer o mesmo traballo: esa diferenza foi do 16,2% en 2010, ou dito doutra forma, as mulleres cobran un 16,2% menos que os homes, segundo un informe de UGT que publica con motivo do día contra a discriminación salarial.

A esta diferenza do 16,2% chégase se se toma como referencia o salario hora, tal e como fai Eurostat, a oficina estatística europea, segundo a cal España estaría na media europea en canto a brecha salarial. Con todo, se se toma a Enquisa de Estrutura Salarial do INE, a brecha chega ao 22,5%

O sindicato sinala que os complementos salariais, os pagos por nocturnidade ou fin de semana, e o pago de horas extraordinarias son elementos "decisivos" nas diferenzas salariais. Esta brecha chega ao 27,5% se se consideran as cantidades percibidas por pagos extraordinarios no salario bruto anual, cinco puntos máis que a diferenza media. "Consecuencia da suma destas diferenzas, son menores as cotizacións á Seguridade Social das mulleres con incidencia directa nas prestacións sociais contributivas", sinala o informe. A peor soldo, peores prestacións futuras de paro e xubilación.

O tipo de xornada laboral e de contrato teñen tamén unha influencia decisiva nas diferenzas salariais. O traballo a tempo parcial, peor remunerado e con peor protección social, segue recaendo maioritariamente nas mulleres: o 80% dos asalariados a tempo parcial son mulleres. A Enquisa de Poboación Activa revela que a maioría de mulleres con este tipo de xornada a desempeña porque son elas as que se encargan tamén das tarefas domésticas e de coidado. UGT sinala que o emprego a tempo parcial debe ter garantías suficientes, tamén en protección social, e debe estar limitado a situacións concretas.

O informe desmonta algunhas das razóns que tradicionalmente se ofreceron para tratar de explicar as diferenzas de soldos entre homes e mulleres. Por exemplo, a formación: nun momento no que as mulleres son maioría nos niveis educativos máis altos, a tese de que a brecha se debe á súa menor formación xa non ten vigor. De feito, UGT constata que as diferenzas se producen en todos os niveles educativos. É máis: a máis formación, máis discriminación salarial.

"En España, para alcanzar as retribucións dun home sen estudos (18.110,06), unha muller debe ter un grao de Formación Profesional (17.013,92) ou ser diplomada universitaria (19.001,54). E para percibir un salario equivalente ao dunha muller licenciada, un home accede a similares retribucións cun grao de Formación Profesional, xa que as mulleres licenciadas, enxeñeiras ou doutoras, están moi lonxe de alcanzar o salario dun home diplomado. A pesar do aumento dos niveis de formación das mulleres, estes non atoparon o seu traslado nas retribucións salariais, atopándonos en moitos casos con mulleres cunha cualificación superior ou moi superior ás tarefas que desempeñan nos seus postos de traballo", afirma o informe.

Tampouco serven xa para xustificar as diferenzas as interrupcións na carreira laboral das mulleres para ter fillos: a pesar de contar co mesmo número de anos de permanencia no emprego, a brecha salarial perdura. UGT sinala que as diferenzas salariais temperás adoitan arrastrarse xa ao longo da vida laboral.

Outro do argumentos frecuentes eran as diferenzas entre sectores de actividade e a escasa presenza de mulleres nalgúns deles. Con todo, en sectores fortemente masculinizados ou fortemente feminizados, como a construción ou a educación, respectivamente, a brecha é menor que noutros segmentos. Por exemplo, as actividades administrativas, as actividades profesionais, técnicas e científicas, o sector inmobiliario, o comercio ou as actividades sanitarias e servizos sociais teñen as brechas máis elevadas, superiores mesmo ao 30%.

Ademais, en todas as categorías profesionais as mulleres perciben salarios inferiores aos dos homes: "Constatamos que na mesma categoría profesional, desempeñando traballos de igual valor, a brecha salarial é moi elevada, lembrando que os datos deixan fóra as retribucións en especie, que aumentarían as diferenzas. Pero a lexislación non é suficiente como así nos demostran estes datos. Ás dificultades para acceder aos postos de dirección, hai que engadir que unha vez alcanzados, as diferenzas entre mulleres e homes persisten".

A ganancia anual media dos homes con contrato indefinido é de 27.676 euros, moi superior á das mulleres, que se sitúa en 20.987.000 euros. Hai, ademais, máis homes con contratos indefinidos que mulleres: o 54,1% do emprego indefinido está desempeñados por homes, mentres que as mulleres con este tipo de contrato apenas alcanzaba o 46%. É unha diferenza superior á que se produce nos contratos temporais, é dicir, ter un contrato indefinido leva maiores diferenzas salariais.

Con todo, cando os sistemas de acceso aos postos de traballo inclúen criterios máis obxectivos, a brecha redúcese: no sector público é do 12,3%, a metade que no sector privado. Os sistemas de oposición ou de concurso-oposición, nos que non se ten en conta a vida persoal ou familiar das persoas que concorren, garanten máis igualdade nos postos de traballo. A brecha tamén oscila entre comunidades: mentres que Navarra, Aragón e Asturias presentan as diferenzas máis acusadas, en Estremadura, Canarias e Baleares, a brecha é menor.


Alemaña, unha brecha salarial moi elevada

"A brecha salarial está a producir unha brecha social importante. A magnitude desta discriminación é preocupante non só pola súa persistencia, senón tamén polas súas repercusións nas condicións de vida das mulleres", subliñan o informe do sindicato. En España, a becha pasou de ser do 20,2% en 2002 ao 16,2% en 2010. A redución foi parella á redución na Unión Europea: en 2006, era do 17,7% mentres que en 2010 era tamén do 16,2%.

Un dos países que adoita ser referencia en canto a mercado laboral, Alemaña, ten con todo unha das diferenzas salariais máis amplas da UE: alí as mulleres cobran un 22,3% menos que os homes. Estonia ou Polonia tamén presentan brechas altas, por encima do 25%. Pola contra, Eslovenia apenas chega ao 1%, mentres que en Polonia e Italia a diferenza salarial rolda o 5%.

En 2010, os salarios baixos afectaron a unha de cada seis persoas asalariadas na Unión Europea, das cales o 21% eran mulleres e o 13,3%, homes. En todos os países a proporción de mulleres con baixos salarios é maior que a de homes con soldos pequenos. Os salarios baixos danse tamén moito máis entre os traballadores con contratos temporais e con estudos primarios.