Publicado o Venres, 08 Xuño 2012 09:14 Escrito por Fran P. Lorenzo
O fascinio de América, de Kafka a Elia Kazan, de Alice Munro a Colm Tóibín ou
Jeffrey Eugenides, é un tópico literario do noso presente. Non tanto para a
literatura galega, por moito que este pobo de noso protagonizara, nos séculos
XIX e XX, unha das maiores vagas migratorias da historia da humanidade. Esa
viaxe rematou tamén para moitos galegos cabo das costas de Nova York. E de
seguro algún mariñeiro ou operario de Palmeira, Corrubedo ou A Coruña levaba xa
impresa na retina, como relata Alessandro Baricco en Novecento, esa
visión de América. "Sempre había un, soamente un que era o primeiro... en
vela", dise no inicio desa novela. Pero o facho da Estatua da Liberdade
como metáfora do soño arelado precisaba dun chanzo previo, un filtro: a illa de
Ellis, o control migratorio polo que, entre 1892 e 1924, pasaron case 16
millóns de persoas. "Moitas desas persoas -di o poeta Eduardo Estévez,
tradutor desta obra para o galego en Franouren Edicións- non sabían se sairían
da Illa cara Nova York ou de volta a Europa".
Estévez bateu co libro Ellis Island de George Perec nunha libraría
de Bos Aires, e ficou prendido na súa interpretación poética da errancia e da
esperanza, fiada nas características enumeracións do autor, na súa linguaxe
sinxela, transparente, pero tamén nese "sentimento de non pertenza que
comportan os exilios, as diásporas e as dispersións humanas", e que se
cifra neste volume que camiña entre o guión -a orixe do texto é un encargo ao
autor do Institut National de l'Audiovisuel-, a reportaxe, o ensaio histórico e
o verso libre.
Mario Regueira, que acompañou a Estévez na presentación do volume na
Libraría Couceiro, ve a illa de Ellis como o envés, ou a réplica simétrica, no
outro lado do Atlántico, da illa de Gorée, o porto dos escravos que lle dá nome
ao seu blogue, oportodosescravos.blogaliza.org.
"Non creo que existise nunca unha migración voluntaria, voluntarias
son as viaxes, as primeiras clases, os cruceiros turísticos, os paseos... Por
iso as clases altas nunca pasaron pola illa de Ellis. A migración, aínda no
caso no que se nos disfrace como unha procura da terra das oportunidades ou do
soño americano, sempre é unha versión máis ou menos lixeira do tráfico de
escravos".
Regueira conectou a categoría de non-lugares, que representan eses dous
limbos nas estremeiras do mundo, coas narrativas subalternas da posmodernidade
pero tamén coa "subalternidade" do propio Perec, fillo de polacos
xudeus, orfo prematuramente, finada a súa nai no campo de exterminio de
Auschwitz e seu pai nos combates da II Guerra Mundial. "El mesmo recoñece
-lembrou Regueira na presentación- que os xudeus son especialmente sensíbeis ao
lugar aínda que este pertence a todos os expulsados dos seus fogares, a todos
eses migrantes á forza que sumaron ás súas penas o tránsito pola illa. Se cadra
só unha persoa descendente de minorías e de migrantes, e familiarizada por
tanto cos seus discursos, podería crear un libro inclasificábel coma este,
inclasificábel, aínda dentro da particular orixinalidade da súa obra".
A reflexión sobre a identidade que habita neste libro
cativo e grande ao mesmo tempo traspásase así á experiencia de quen le.
"Eu, como moita outra xente, -lembrou Regueira- son descendente de
emigrantes que decidiron retornar, Eduardo é un descendente de emigrantes que
decidiu retornar. Da miña familia, que nalgún momento dos anos setenta deixou
un porvir brillante no outro lado do Atlántico, aprendín que se migra pola
forza pero que se volve sempre por amor. Amor, ás persoas pero tamén amor á
terra, aos proxectos políticos, á dignidade ou pode que ás mesmas narrativas
subalternas das que falabamos antes. Tamén que ás veces volvemos a lugares onde
non estivemos, e que case sempre eses lugares son o rostro demudado do propio
país".
Ningún comentario:
Publicar un comentario