Morre Fito Domínguez, fundador e cantante do coñecido
grupo folk
DANIEL
SALGADO Santiago 6 SEP 2012 - 21:45
CET
A hipótese podería resumirse así: o que The Dubliners foron para The
Pogues, A Roda foino para Os Diplomáticos de Monte Alto. Un depósito de memoria
da canción popular, un coro de resistentes ao pop, un lugar estético inhóspito,
adoito a medio camiño entre o kitsch e a defensa da tradición. E algo
máis: á Roda débenlle xa varias xeracións de galegos unha cadea de melodías
coas que celebrar a vida. O Miudiño, o Pousa pousa, O gato
ou a Cantiga de Betanzos —aquela que di no retrouso “arroz con
chícharos...”— pasaron ao inconsciente colectivo porque aparecían no primeiro
elepé da Roda, publicado en 1977. Con ese xeito, con eses arranxos. O pasamento
dun dos fundadores da banda e cantante máis carismático, Adolfo Fito
Domínguez, o pasado domingo sinala a fin dunha etapa para os autores da Foliada
do Celta.
Os furanchos da Ría de Vigo foi o hábitat onde emerxeu A Roda. Arredor
dunha mesa —a lenda asegura que circular— xuntábanse os amigos para conxurar o
tristén e louvar as propiedades do viño. Cantiga de taberna, catalogaron
algúns. Non tan afastada, por veces, da balada irlandesa, aínda que sen apenas
carga política. Malia que houbo quen interpretou O gato como a historia
elítpica dun paseado. “O adxectivo ‘tabernario’ non era xusto con eles”,
considera Tino Baz, cantautor e gaiteiro da Roda entre 1990 e 1997, “porque
esquecía ese crisol de voces, tan ben empastadas, o que merece ser
reivindicado”. E o tratamento da canción popular, claro, aquilo que os
singulariza na paisaxe da música galega.
Foi Suso Vaamonde, cantor de intervención na órbita de Voces Ceibes e autor
do totémico directo Nin rosmar un laído (1977), quen reparou neles.
Talvez porque compartía seráns e o seu irmán Luís exercía na coral. A través da
súa xestión, a discográfica Movieplay desprazou unha unidade móbil para
rexistrar un debut ao que a crítica lle concedeu galóns. Foi Premio da Crítica
Galega un ano logo da súa edición. “Galicia é rica en viños”, comezaba a nota
de contracapa, “e ao carón do viño naceron de sempre cancións ‘quentes’, con
retranca, cancións tan populares que non hai galego que se precie que non haxa
cantado de cando en cando. Nestes tempos de hoxe, as cancións de taberna
estanse a perder”. A vontade oblicuamente etnográfica tamén actuaba como motor
confeso da Roda: evitar que a historia arrasase compartimentos do coñecemento
colectivo. “Pero vai moito máis alá da taberna e do festivo”, teima Baz, “hai
unha enxebreza fermosa. A maldición deste país é que todos estes valores caen
arrombados polo autodesprezo de sectores que mediatizan a música”.
O folk vocal da Roda, coa gorxa grave, por veces cavernaria, de Fito
Domínguez en primeiro plano, tivo compañeiros de viaxe. Fuxan Os Ventos
operaban en coordenadas semellantes a partir da tradición galega. Pero como
transportando á realidade nacional a experiencia dos chilenos Quilapayún:
músicas populares, letras de combate, colaboración de poetas. Na Roda non. Os
13 cortes do seu disco homónimo levan autoría “popular” —aínda que, por caso, O
gato ten letrista: Manuel da Ponte. Na segunda das súas gravacións de longa
duración aparecen composicións propias: a lixeiramente reivindicativa Falemos
galego ou a Foliada do Celta, himno oficioso do equipo de fútbol de
Vigo.
Quince discos puntúan o traxecto da Roda. Co de 1992, Eu teño un
compadre, a súa proposta introduce poemas como texto de cancións. Pero a
repercusión daqueles primeiros anos, cando esmorecía a ditadura de Franco e só
cantar en galego podía significar un grupo, nunca a volveron atinxir. Os de
Fito Domínguez, sometidos a cambio e renovación de voces e músicos, patexaron
escenarios, verbenas e centros de emigrantes. Fixéronse asiduos do Luar,
na TVG, e mesmo chegaron a actuar nas romarías do vello PP de Manuel Fraga. O
estalido do folk nos anos noventa colleunos co pé cambiado: aquela volta sobre
as músicas tradicionais obviaba, maiormente, as de materialización oral.
Fito Domínguez, soldador de estaleiro, nacera no barrio
obreiro de Teis, en Vigo, en 1946.
Ningún comentario:
Publicar un comentario