venres, 31 de xaneiro de 2014

Un facho aceso 50 anos


O 23 de decembro de 1963 naceu na Coruña a Asociación Cultural O Facho, nunha primeira xuntanza de socios celebrada na cafetaría Linar, pero foi realmente en xaneiro de 1964 cando a asociación comezou a desenvolver as súas primeiras actividades. Este venres 24 O Facho celebra o seu 50 aniversario, cunha palestra sobre o nacemento nos anos sesenta e setenta de esta e outras agrupacións culturais en toda Galicia, a cargo do profesor Ricardo Gurriarán (salón de actos da ONCE, ás 19.30 horas) e unha cea de irmandade, a partir das nove da noite no Hotel Riazor. A actividade do Facho, xunto coa do Galo en Compostela ou a Asociación Cultural de Vigo, foi a terra na que creceu e se fortaleceu un movemento opositor á ditadura e unha renovada conciencia de defensa da lingua e cultura galegas.
No caso do Facho, todo partiu dun chamamento na prensa realizado no verán de 1963 por dous estudantes coruñeses, Henrique Harguindey Banet e Andrés Salgueiro, solicitando a participación de todos aqueles interesados na creación dunha "agrupación de cultura gallega". Na súa popular sección Pluma de Medioanoche o xornalista Luis Caparrós escribía que "La idea, aún sin ser nueva, es buena. Todo lo que huela a gallego, como todo lo que huela a cultura, es siempre conveniente y admirable". Este e outros documentos poden ser consultados na web da Real Academia Galega, institución á que O Facho doou o seu arquivo en 2012. Esta chamada atraeu un grupo de persoas que xa en outubro comezaron a deseñar a estrutura, estatutos e actividade da asociación. A primeira directiva do Facho estivo constituída por Henrique Harguindey Banet, presidente; Leopoldo Rodríguez Regueira, secretario; Xermán Muñiz Castro, tesoureiro; Enrique Iglesias Conde e Elena Rosa López Meneses, vogais.
Traballaba e construía en terreo hostil, quedaban aínda moitos anos de ditadura por diante, e O Facho tivo que enfrontarse á presión do réxime e a sancións. En 1973, por exemplo, recibiu unha multa de 5.000 pesetas, imposta polo Gobernador Civil da Coruña, pola lectura dun poema de Xosé Luís Franco Grande e doutro de Arcadio López Casanova. A pesar dos contidos esencialmente culturais das actividades do Facho, a súa soa existencia era sospeitosa e xeraba malestar no réxime. O Facho era un lugar de debate nun tempo no que o debate non estaba permitido, e converteuse así nun punto de encontro de moita xente que quería ollar fóra, cara a outras realidades. Como sinala J. Alberte Corral Iglesias, o actual secretario da asociación, O Facho "foi unha ferramenta fulcral na resistencia cultural do pobo galego contra o etnocidio que estaba a levar contra nós a tiranía".
Corral Iglesias destaca que "O Facho é a primeira agrupación cultural nunha cidade galega creada por cidadáns da mesma. Ademais nace levando en si mesma persoas de diferente extración social e ideolóxica". Porén, subliña que "foi unha mágoa que co xurdimento do novo réxime político se abandonara a actividade cívico cultural pensando que ocupando postos políticos chegaba para reconstruír o país, e isto dígoo non sendo malicioso senón ben pensado". Engade que "sen un tecido cívico e cultural é imposible artellar un proceso emancipador, e para acadar o mesmo é preciso non unha senón centos de asociacións culturais que incen Galiza de preguntas e de reflexión sobre nós mesmos, pois somos en tanto que facemos e no que facemos".
Teatro e lingua
O Facho comezou a desenvolver unha intensa actividade cultural, con conferencias, concertos e exposicións, pero nas súas primeiras décadas de historia destacou, sobre todo, en dous eidos, no que construíu estruturas moi importantes e moi populares onde case non había nada: o teatro e o ensino da lingua galega. En 1965 créase o Grupo Teatral O Facho, no que participaron Manuel Lourenzo o Francisco Pillado. O grupo levou a escena un bo número de obras de autores, tanto galegos como estranxeiros, cuxos textos eran traducidos, en moitas ocasións, polos propios compoñentes da agrupación, como por exemplo A feira dos criados, de Bertolt Brecht, en 1966 ou Antígona, de Jean Anouilh no 70. A este respecto J. Alberte Corral Iglesias, sinala que "non podemos entender a existencia do teatro galego nin da literatura infantil sen os concursos do Facho e a constitución dos primeiros grupos de teatro amador estables".
Xa en 1964 a asociación organizou o primeiro dos seus cursos de lingua galega, en cuxo deseño colaborou Leandro Carré Alvarellos. Unha das súas grandes preocupacións era que estes cursos chegasen á maior cantidade de xente posible, polo que puxeron unha especial énfase en que tivesen presenza a través dos medios de comunicación. Nos anos setenta e oitenta mantiveron as seccións en galego "Arco da vella" en El Ideal Gallego e "Contos de nenos galegos" en La Voz de Galicia. Tamén destaca, neste senso, a edición do libro O galego hoxe: curso de lingua, realizado polo equipo de lingua da asociación e aditado por La Voz de Galicia en 1978 e que tivo unha difusión masiva en todo o país, sendo ademais "o primeiro libro de ensino do galego editado despois da República", como destaca J. Alberte Corral Iglesias
E tamén na radio, realizando entre 1973 e 1978 o programa radiofónico en galego "Da terra e dos tempos", emitido por RNE. Unhas emisións, aparentemente inocuas e que non deberían molestar a ninguén, pero que de feito si o facían, como o demostra un escrito remitido á dirección de RNE na Coruña, que pedía a supresión "de esta vergonzosa propaganda del veneno galleguista antiespañol". Como lembra Corral Iglesias, O Facho representou o mellor daquela Coruña "na que naceron as Irmandades da Fala, constituise a Academia Galega como realidade fáctica e nos tempos mais crueis da tiranía foi unha das cernas do renacer do Movemento Obreiro galego, de organizacións políticas para a loita contra a barbarie do clerical-fascismo".
O Facho convocou igualmente un bo número de certames literarios, de contos infantís, poemas e teatro infantil en galego, e mesmo algún de banda deseñada ou de redacción na nosa lingua. Abonda con repasar a lista de gañadores e gañadoras para decatarse da importancia que estes premios, naqueles anos, tiñan para unha cultura galega en absoluto normalizada: Carlos Casares (gañador do certame de Conto para nenos, 1968 e Teatro infantil, 1973), Bernardino Graña (Conto para nenos, 1969), Dora Vázquez (Contos para nenos, 1976), Manuel Lourenzo (Teatro infantil, 1975 e 1981), Manuel Rivas (Poesía, 1978), Pilar Pallarés (Poesía, 1979), Jaraba (Banda deseñada, 1980) ou Miguel A. Fernán Vello (Poesía, 1981).
O futuro da asociación
O Facho pasou por épocas mellores e peores que, como sinala o actual secretario da asociación, se cadra foron "os anos anteriores a nos facer cargo a actual Xunta Directiva". "De certo" -engade- "O Facho estaba em situación de extinción". De cara ao futuro, di, "tentaremos aumentar o número de asociados, pois iso significaría non só máis recursos financeiros para as actividades, senón sería unha mostra do crecemento da concienciación nacional de nós, como pobo e nación". Conclúe que "a pesar dos infernos creados pola reacción actual e pasada, somos um pobo que paremos bos e xenerosos que teñen os humildes como eixo existencial do seu quefacer. É bo lembrar que xente modesta e aguerrida en tempos moi duros tiña este saúdo ao se encontrar: Saudiña e canta o melro! Existe algo mellor para nos definir?"

Ningún comentario:

Publicar un comentario