Cando a porta cara a esperanza é o inferno

No último ano desapareceron 10.000 migrantes centroamericanos en México a mans do crime organizado, que actúa con total impunidade coa connivencia das autoridades

CRISTINA AMIGO 08/05/2011 - 20:00 h.

S ei que me vai tocar calquera día, téñoo claro. Pero seguimos activos e denunciando. O que non teña fe non pode entenderme”. Quen fala así é o sacerdote Alejandro Solalinde que, desde febreiro de 2007, está á fronte dunha das maiores casas de migrantes de América Latina en México, Irmáns do Camiño. A súa sede está na cidade de Ixtepec, no estado de Oaxaca, ao sur do país, e as súas denuncias sobre os secuestros, roubos, extorsións, torturas e abusos sexuais a inmigrantes procedentes sobre todo de Centroamérica, convertérono en obxectivo das bandas, que se lucran co negocio dos clandestinos. En 2007, Solalinde foi encarcerado pola policía xunto a 17 inmigrantes tras denunciar a existencia dunha rede de secuestradores que operaban en complicidade con policías locais. El presta axuda aos que deciden tomar o camiño cara a unha vida mellor e pon voz ás vítimas de delitos que a ONU, no seu último informe sobre a violencia en México, cualificou de “extremadamente graves”. Desde hai tres anos Irmáns do Camiño recibiu a ameaza de que sería incendiado. Agora din que irán a por el.

“O maior desafío que teño que superar é o da intimidación, o acoso e a falta de respecto constantes de persoas que non queren que leve a cabo o meu labor de axuda aos migrantes. Moitas autoridades locais, bandas de delincuentes e traficantes de droga queren librarse dos defensores dos dereitos humanos”, denuncia Solalinde. Amnistía Internacional recolleu nun informe algunhas destas intimidacións. En 2008 un grupo duns 50 residentes de Ixtepec, encabezado polo alcalde e 14 policías municipais, irromperon no seu albergue e ameazaron con prender lume ao edificio se non se pechaba nun prazo de 48 horas. El e o seu equipo seguen, no entanto, facendo un labor que combate, pódese dicir, unha nova forma de escravitude.

A esperanza é algo que acompaña a todas as persoas que emprenden o camiño para poder chegar á fronteira de México con Estados Unidos. Pero nese camiño as súas vidas convértense en negocio: o da industria de trata de persoas que, do mesmo xeito que o narcotráfico, xera millóns de ganancias. Cada ano unhas 300.000 persoas cruzan os mil quilómetros de fronteira que comparte México con Guatemala e Belice. Segundo a Comisión Nacional de Dereitos Humanos de México, na última década desapareceron 60.000 migrantes. No último ano, perdeuse o rastro de 9.758 centroamericanos. Só no mes de abril, foron liberadas 103 persoas secuestradas polo crime organizado cando viaxaban en autobuses cara á fronteira e as autoridades localizaron 183 cadáveres en 40 fosas clandestinas. O 72% dos casos producíonse nos estados de Veracruz (sueste), Tabasco (sueste) e Tamaulipas (nordés).

Segundo a CDHN, a trata de persoas xera 60.000 millóns de dólares anuais. As ganancias son similares, e en ocasións maiores, ás obtidas polo narcotráfico. Por iso, desde hai anos, o cártel dos Zetas ten no secuestro destas persoas unha das súas fontes de financiamento máis lucrativas. Os “invisibles”, como os chama Solalinde, son secuestrados e levados a ranchos ata que os familiares nos EUA pagan rescates que poden ir desde os 100 ata os 3.000 euros. Outras veces, o secuestro termina nunha execución masiva como sucedeu en Tamaulipas, cando apareceron nunha fosa común os corpos de 72 migrantes. As autoridades mexicanas aseguran, ademais, que as organizacións do crime organizado tamén usan a estas persoas como sicarios para incorporarse ás súas filas ante a cantidade de baixas que sufriron desde que comezou a guerra contra o narcotráfico do presidente mexicano, Felipe Calderón. Agora estase a documentar tamén se estas persoas poden ser utilizadas tamén nas redes de tráfico de órganos.

O Comité de Protección dos Dereitos de Todos os Traballadores Migrantes e dos seus Familiares da ONU mostrou o pasado mes de abril a súa preocupación pola gravidade de que nestes delitos exista responsabilidade das autoridades públicas, xa sexa por complicidade ou participación directa. “Ímonos moi decepcionados e preocupados, pois a sociedade civil e a propia ONU demostramos que os secuestros masivos de migrantes aumentaron de forma considerable no país nos últimos catro anos e, xunto a iso, tamén vimos como aumentan os casos de funcionarios implicados”, dicía o pasado 5 de abril en declaracións ao diario La Jornada o investigador de Amnistía Internacional Rupert Knox.

A ausencia forzada de persoas é un delito que creceu desde que se iniciou a lexislatura de Calderón e o Exército, que sacou ás rúas para loitar contra o crime organizado, é unha das institucións sinaladas de cometer este crime. A ONU sinala que en México “existe un padrón crónico de impunidade” pois só hai dúas sentenzas condenatorias por devandito delito en contra de servidores públicos que apelaron á sentenza. E, no caso dos migrantes, é un negocio moi rendible.

En marzo deste ano, a Corte Interamericana de Dereitos exhortou o goberno mexicano a redobrar os esforzos para previr os abusos contra os migrantes e o acoso ao traballo dos defensores das vítimas. En concreto citou o nome do pai Solalinde e Irmáns no Camiño. Con todo, logo de meses de emitírense as medidas cautelares, o goberno só colocou catro cámaras de vídeo, as máis baratas do mercado, e enviou un coche patrulla á porta.

“A nivel local as autoridades intentan escondelo, porque son parte da delincuencia, son parte da mafia. E a niveis máis altos –presidencial– queren disimular e dicir que o problema non existe porque están máis preocupados pola imaxe internacional que por garantir o dereito á vida”, di Solalinde.