Por que Marx tiña razón

Terry Eagleton reivindica a vixencia do autor de "O capital" e recomenda aplicar ó capitalismo as críticas caricaturescas que se lle fan

JOAQUÍN RÁBAGO/EFE . LONDRES

O coñecido crítico británico Terry Eagleton dá de novo a razón ó autor de O Capital nun libro que acaba de publicarse en inglés e no que se dedica a desmontar unha tras outra as principais obxeccións que se fixeron ó pensamento de Carlos Marx. "Por que Marx tiña razón", titula Eagleton o seu libro (Yale University Press), no que nun extraordinariamente ameno e no que aflora unha e outra vez a fina ironía inglesa, denuncia a quen, tras a caída do muro de Berlín, apresuráronse a sinalar ó autor de O Manifesto Comunista como a orixe de todos os crimes cometidos en nome da esquerda ó longo do XX.

Marx non era infalible, recoñece Eagleton, pero tampouco pode afirmarse que o fundador da psicanálise, Sigmund Freud, non se equivocase máis dunha vez nos seus escritos teóricos ou que todos os guións do cineasta Alfred Hitchcock sexan perfectos. Con todo, malia certas cousas que ese pensador inmerso na Inglaterra vitoriana non soubo prever, non teñen ningunha razón os radicais de dereitas ou os posmodernos de esquerda que coa maior lixeireza despacharon un dos maiores pensadores sociais ó vertedoiro da historia.

Cun ton que rezuma unha gran simpatía cara ó filósofo de Tréveris, Eagleton humaniza o personaxe e, mediante unha coidadosa selección de citas da súa obra e dos datos biográficos que se coñecen del, preséntalle ó lector como alguén que nada ten que ver coa interesada e despreciativa caricatura que fixeron moitos del. Eagleton, que ensina literatura inglesa nas universidades de Lancasteer (Inglaterra) e Notre Dáme (EEUU) e vive en Dublín, divide o libro en varios capítulos precedidos cada un dalgunhas das críticas máis frecuentes que se fan á figura e ó pensamento de Marx para refutarlas con claridade, naturalidade e un gran sentido do humor tinguido de republicanismo.

Entre esas críticas interesadas, que se repiten ata fartarse, hainas de todo tipo: que o marxismo está acabado porque xa non existe o mundo das fábricas vitorianas nunha sociedade móbil postindustrial e de traballo "flexible".

Que o marxismo pode estar moi ben en teoría, pero cada vez que se puxo en práctica como na Rusia bolxevique ou na China de Mao resultou en terror, tiranía e masacres. Que é un soño utópico e se os marxistas cren nunha sociedade sen afán de posesión e egoísmo, é un feito que o individuo é egoísta, agresivo e competitivo por natureza, ou que Marx todo o reduce ó factor económico e á loita de clases sen ter en conta a enorme complexidade social.

A todas esas e moitas outras obxeccións da oportuna resposta o autor que demostra, citas en man, como moitos dos reproches que se lle fan ó marxismo, entre eles o reducionismo económico, son en realidade unha caricatura e estarían mellor empregados para describir ó actual capitalismo.

Para Eagleton, que non oculta a súa admiración por Marx como pensador e como persoa, o autor dos Grundrisse caracterizouse sempre por unha fe apaixonada no individuo, unha profunda suspicacia cara a todo dogma abstracto e unha gran hostilidade cara ó Estado.

Non foi tampouco Marx un fetichista da produción material, o seu ideal era o lecer e non o estajanovismo, recoñeceu as conquistas da idade burguesa como as liberdades individuais e os dereitos civís e se presta tanta atención na súa obra á economía, é para analizar e disipar o seu impacto negativo na humanidade.

MÁIS

A revisión de Eric Hobsbawm
Tamén o historiador Eric Hobsbawm acaba publicar un novo libro sobre o pensamento marxista. O autor sacou unha recompilación de ensaios relacionados co pensamento de Marx. Titulado en inglés How to Change the World: Tales of Marx and Marxism (Como cambiar o Mundo: Historias de Marx e o Marxismo (Little, Brown).

O tomo recolle ao longo de 470 páxinas ensaios ou prólogos escritos entre 1956 e 2009 e é, como el mesmo explica, un estudo da "evolución e o impacto póstumo de Marx (e do seu inseparable Friedrich Engels). O libro contribúe, grazas sobre todo á claridade expositiva do historiador, a un mellor entendemento e valoración da obra do autor. En A influencia do marxismo 1880-1914, Hobsbawm documenta coa agudeza de análise que o caracteriza a historia dos principais movementos políticos marxistas en distintos países europeos. Estuda así mesmo a influencia en artistas e intelectuais de finais do XIX.