De vítimas a
verdugos: a ONU revela nun arrepiante relatorio a vinganza dos tutsis contra os
huts en territorio congolés
RICARDO
RODRÍGUEZ 10/10/2010
A maioría das vítimas eran
cativos, mulleres, anciáns e doentes. Moitos deles estaban desnutridos, e non
supoñían ningún tipo de ameaza nin para os rebeldes congoleses que en 1996
depuxeron a Mobutu Sese Seko en Zaire nin para as tropas ruandesas que entraron
nese país para axudalos a empoleirarse no poder e perpetrar a limpeza étnica.
Eran hutus e fuxiran de Ruanda en 1994, despois de que tropas e milicias desta
etnia masacrasen os tutsis no peor xenocidio africano, que deixou un millón de
persoas. Vivían amoreados en campos de refuxiados en Zaire. Sen protección
internacional. Afastados do foco mediático. Foron eliminados entre 1996 e 1998
nunha operación sistematicamente planeada polo Exército ruandés e na que outros
países veciños aproveitaron para axustarlles as contas aos disidentes exilados
no Congo. Catorce anos despois, denúnciao a ONU. Négao Kagame, o cuestionado
presidente –tutsi– ruandés que hai apenas dous meses chegou a Madrid disposto a
estreitar a man do presidente español, José Luis Rodríguez
Zapatero. Tamén outros países coma Angola ou Uganda, que agora se
ven zarrapicados por unha investigación que a ONU quere levar ante os
tribunais. Esta é a historia dunha vinganza urdida durante dous anos e medio. O
relato de cómo as vítimas se converteron en verdugos e os verdugos en vítimas
no corazón da África das tebras.
En 1994, Ruanda era un país
habitado por dúas etnias, os hutus e os tutsis. Compartían lingua –o bantú– e
relixión –o catolicismo–. Porén, o seu peso demográfico diverxía. O 85% da
poboación en Ruanda e Burundi era hutu antes do xenocidio dos tutsis. Con todo,
historicamente os tutsis dominaran a rexión. Durante séculos, gobernou a súa
monarquía. Aos hutus considerábanos basicamente traballadores. E, malia ser
unha minoría étnica, conservaron o poder tanto en Ruanda coma en Burundi nos
anos de dominio colonial belga e baixo a administración da ONU, tras a II
Guerra Mundial. En 1961, mudaron as tornas. Con apoio dos colonos belgas, a
maioría hutu depuxo o derradeiro rei tutsi e proclamou a República. Dese
dominio e desa superioridade étnica agromou durante décadas un resentimento
entre os hutus. Por iso máis da metade da poboación tutsi abandonou o país nos
anos seguintes.
O xeneral Juvenal Habyarimana,
da etnia hutu, tomou o control do país en 1973 tras un golpe de estado e
gobernou con puño de ferro o país até que en 1990 a oposición ruandesa no
exilio –a Fronte Patriótica Ruandesa (FPR), o partido do actual presidente
ruandés Paul Kagame– invadiu o país con axuda de Uganda e principiou unha
guerra civil para derrocar o réxime de Habyarimana. O militar despregou daquela
unha estratexia racista para facer fronte á ameaza tutsi: o racismo.
Tanzania, con apoio dos
gobernos occidentais, forxou en 1993 conversas de paz entre os rebeldes e o
goberno que remataron nos acordos de Arusha. Habayarimana aínda presidía o país
en transición cando o avión no que viaxaba en compaña do presidente de Burundi,
Cyprien Ntaryamira, foi abatido por un mísil cando se dispoñía a aterrar en
Kigali. Os tutsis foron acusados do magnicidio. O exército tomou o control do
país. Comezou a matanza sistemática de tutsis por parte do exército, as
milicias Interahamwe e os propios civís hutus que foron animados a participar
no masacre con machados e coitelos.
Dezaseis anos despois daquela
matanza, a ONU considera que hai probas abondo para documentar un segundo
xenocidio dos tutsis contra os hutus. E que esa matanza debe ser xulgada nun
tribunal penal internacional. A vinganza xestouse durante dous anos. Nacións
Unidas acusa o actual presidente, Paul Kagame, e a varios membros do seu
goberno de centos de actos de xenocidio contra os refuxiados hutus. As forzas
ruandesas (FPR) e as de Laurent-Désiré Kabila, líder dos rebeldes congoleños da
Alianza de Forzas Democráticas para a Liberación do Congo (ADFL), perpetraron
ataques “sistemáticos, metódicos e premeditados contra os hutus en todas e cada
unha das localidades nas que os refuxiados eran descubertos polas AFDL/FPR
sobre unha vasta estensión do territorio”. O extenso relatorio da ONU abre a
caixa dos horrores na rexión dos Grandes Lagos dous anos despois de que
Theoneste Bagosora, o líder militar hutu que dirixiu o xenocidio contra os
tutsis, fose declarado culpábel por un tribunal internacional.
Uns 700.000 hutus fuxiran de
Ruanda despois do xenocidio a Zaire, en xullo de 1994. Entre eles, soldados das
Forzas Armadas Ruandesas e integrantes das milicias Interahamwe, responsábeis
de perpetrar o xenocidio, e que buscaban tirar proveito da alianza histórica co
ditador Mobutu para converter os campos de refuxiados en bases de adestramento
para unha futura guerra contra as milicias tutsis de Kagame. A maior parte
deles asentáronse na provincia de Kivu, de onde uns 200.000 tutsis decidiron
regresar a Ruanda, baixo control das forzas de Paul Kagame. Algúns dos que
continuaron en Zaire sufriron o acoso das forzas de seguridade e outros foron
asasinados polas milicias hutus exiladas na provincia zaireña de Kivu. A ONU
conclúe que o número de vítimas destes masacres é imposíbel de determinar entre
xullo de 1994 e xuño de 1996.
Nese ano, Zaire está mergullado
nunha guerra civil. E a partires de xullo de 1996 as unidades ruandesas
integradas por banyamulengues e tutsis infíltranse no territorio de Kivu.
Porén, é en outubro dese ano, logo de que os rebeldes de Kabila constituísen
oficialmente o AFDL, cando as tropas ruandesas e de Burundi (FAB) penetran en
Zaire, pola zona de Uvira, e “levan a cabo ataques sistemáticos contra os
campos de refuxiados ruandeses e burundeses”–uns 200.000–.
A ONU asegura no seu relatorio
que estes ataques producíronse logo de que os soldados do antigas Forzas
Armadas Ruandesas e os membros das milicias Interahamwe xa abandonaran os
campamentos antes da invasión. Os refuxiados capturados son executados a
queimarroupa. Logo, os habitantes das vilas próximas son obrigados a soterralos
en fosas comúns. O 20 de outubro de 1996 son cen os hutus ruandeses e
burundeses executados nos campos de Itara. Ignórase o número dos executados no
de Kanganiro, aínda que os 20 doentes que estaban na enfermería do hospital
foron executados na súa totalidade. 21 de outubro de 1996. Os rebeldes
congoleses e as tropas ruandesas e burundesas entran do campo de Lubarika.
Descoñécese a magnitude da matanza. No campo veciño de Luberizi son 370
refuxiados os asasinados ese día. As operacións continúan durante o mes de
novembro. O número total de vítimas, descoñecido. Na vila de Ndunda son 200.
Outros moitos afogan no río mentres tentan fuxir das razzias.
As unidades ruandesas
estabelecen check points en Uvira co pretexto de identificar os refuxiados e
devolvelos aos seus países de orixe. Os que polo acento, o xeito de vestir ou a
fisiognomía semellan hutus son separados e executados nas inmediacións. Nun só
día, o 22 de outubro de 1996 son executados 550. A alianza do AFDL/FRP/ FAB
perpetra a mesma política de terra queimada contra os hutus no seu avance por
outros territorios zaireños. O exterminio sofistícase na súa persecución dos
refuxiados. A ONU asegura que en abril de 1997, cando entre 60 e 120 persoas
morrían por doenzas ou esgotamento os soldados do AFDL/APR prohiben a entrada
de axencias humanitarias aos campos en numerosas ocasións na área de Masisi. Un
mes despois, Kabila está no poder e Zaire deixa de existir. Nace a República
Democrática do Congo.
A principios de 1998, cando os
favores sexuais da bolseira Lewinski ao presidente Bill Clinton
constituían a cerna da información internacional en medio mundo, África estaba
mergullada na súa primeira guerra mundial. As tropas ruandesas volven invadir o
Congo por esas datas, pero desta volta para combater o seu antigo aliado,
Kabila, ao que Kagame acusa agora de axudar os hutus. Esa invasión desatou o
que se coñece coma Primeira Guerra Mundial Africana (1998-2003), na que
participaron oito países e 21 milicias rebeldes, e que deixou entre tres e
catro millóns de mortos. O principal botín, a riqueza mineira da República
Democrática do Congo. O Goberno de Kagame obtivo a súa porción. O control de
minas de coltan fornecíalle a principios de 2000 un ingresos mensuais de 20
millóns de dólares.
De xeito paralelo, continuaron
as execucións, a violencia sexual contra as mulleres e o secuestro de rapaces
para convertelos en soldados por parte das tropas ruandesas. “Está claro que
brutalidades coma as que se describen [...] non poderían ter ocorrido sen o
consentemento, cando menos tácito, daquelas persoas en posicións de poder que
permitiron que a impunidade se estabelecera”, conclúe o relatorio de Nacións
Unidas.
O informe tamén acusa a Angola
de ter aproveitado a súa intervención no Congo para atacar aos disidentes da
provincia de Cabinda exilados nese país. De ter violado mulleres e saqueado
hospitais. E a Uganda de ter perpetrado matanzas de civís e torturas durante a
súa ofensiva no Congo para combater ao grupo rebelde ugandés Alianza de Forzas
Democráticas.
Ruanda desafía as acusacións da ONU. Considera o relatorio un
“insulto á historia”, unha “trapallada” e “unha fraude”, “que mina a estabilidade
da rexión dos Grandes Lagos”. Kagame retirou a ameaza de repregar os cascos
azuis ruandeses de Darfur cando o informe se filtrou. Porén Uganda estuda
retirar as súas tropas de pacificación en Somalia. Os analistas coinciden en
que o que máis amolou a Kagame deste informe foi o termo “xenocidio”. O
presidente ruandés e os seus círculos máis achegados crearon unha imaxe moral
da súa xestión por ter acabado coa matanza hutu en 1994. A República
Democrática do Congo terá que dar agora o paso para poñer a proba a verdadeira
moralidade do líder tutsi.
Ningún comentario:
Publicar un comentario