"Esas grandes vías, as autoestradas, son
marabillosas para transportar mercadorías, pero non para examinar un territorio
[…] Cando teñamos este tipo de estradas por todo o país, como teremos e debemos
ter, poderase ir desde Nova York ata California sen ver nin unha soa cousa". O
realizador Pela del Álamo bota man de Steinbeck para presentar N-VI, un
documental que competirá no Festival de Cinema de Málaga e que conta a historia
da vella estrada que unía Galicia e a meseta, as súas xentes e as vilas -La
Bañeza, Villalpando, Medina del Campo, Arévalo...- que agora, a 120 kilómetros
por hora, xa non vemos.
Del Álamo, que naceu en Madrid e con catro anos veu
vivir a Galicia, realiza unha viaxe de volta a uns espazos, paisaxes e
topónimos que marcaron a súa infancia, con viaxes constantes atravesando os 600
quilómetros desta vía. Unha viaxe que percorre lugares que non deixaron de
existir, senón que viraron invisibles para nós e que tiveron que adaptarse a un
novo tempo. E un percorrido, ademais, por medio século de historia de España,
dende o primeiro proxecto de construción de vías radiais para comunicar Madrid
con todos os puntos do Estado até a propia historia da clase media, que coa
conversión do coche nun elemento máis da sociedade de consumo, foi construíndo
os intramundos deste e doutros trazados.
A filme, de Diplodocus
Producións, inicia en Málaga o seu percorrido, que continuará por
festivais de dentro e fóra de España. Del Álamo, que traballou durante máis de
dous anos neste traballo, salienta o apoio recibido da desaparecida Axencia
Audiovisual Galega e do Play-Doc de Tui, onde participara en 2009 no
laboratorio O retrato filmado, dirixido por Marta Andreu.
Como nace o proxecto?
O proxecto nace dun impulso. Estaba facendo un
traballo para unha produtora, sacando fotos dos viadutos da autovía e de súpeto
vexo como en paralelo á A6 seguía estando a vella N-VI. E comecei a pensar: esa
é a estrada pola que viaxei toda a vida, unha parte fundamental da miña
infancia. Eu nacín en Madrid e pasei todos eses anos indo e vindo dende
Galicia, e eu non tiña aldea nin leira, polo que para min a miña familia e a
miña infancia estaba asociada á N-VI. Sentín un impulso para explorar esa
realidade e eses recordos. E entón vin que podía haber unha película aí.
Como é o teu achegamento a esta realidade?
Percorriches vila por vila procurando as marcas do pasado, as testemuñas? Ou
fas unha achega máis ensaística?
Para min o fundamental neste proceso é a viaxe, a
experiencia da viaxe, que ten que ver moito coa forma en que eu traballo. Aínda
que despois pase dous anos co traballo de escritura e montaxe ou plantexando
cuestións máis teóricas. Para construír a historia dividimos a estrada en seis
tramos e cada un contámolo dunha maneira distinta, dende o primeiro treito máis
próximo a Madrid, no que a autovía comeu case toda a vella estrada e apenas hai
restos; outros treitos, na Castela profunda, que me resultaron moi
interesantes, porque era unha realidade que descoñecía; ou outros, coma o que
atravesa O Bierzo e entra en Galicia por Vega de Valcárcel, Pedrafita, Doncos
ou As Nogais, cunhas paisaxes impresionantes e nos que atopas restos da estrada
anterior á N-VI.
É un documental que fala, sobre todo, dos procesos
de significación dos espazos?
Interesábame a vinculación que sentes cos espazos,
que polo feito de pasar por eles unha e outra vez acaban sendo teus. Cando
estás de viaxe o teu estado mental é outro, estás máis aberto e a viaxe
convídate a pensar e a proxectarte na paisaxe, e iso facilita que se xere o
vínculo con eses espazos.
Como son agora eses lugares? Como cambiaron?
Eu comecei o documental cun prexuízo, miraba a
través dos meus recordos e só vía o pasado deses lugares e non vía o presente.
No proceso de investigación descobres que para moita xente o cambio da estrada
é positivo. Decatarme disto fixo que me centrase máis no presente, aínda que
obviamente o pasado sempre está aí: no asfalto degradado, nos entrevistados,
que son maiores, ou nos escenarios decadentes.
No fondo é tamén un documental sobre 50 anos de
historia de España?
A N-VI e todo o sistema radial está vinculado ao
franquismo e en toda a estrada, tanto nas testemuñas de moitas persoas e en
moitos elementos, atópanse eses elementos: ditadura e o crecemento da clase media
que ocupou as estradas, que até entón foran só para os camións.
Pensas que é un filme que se pode entender en
calquera parte do mundo?
Si, son historias contadas en
termos universais. Hai algúns elementos de contextualización, pero nin é unha
historia da N-VI, nin é unha película da N-VI: é unha película na N-VI. E si,
fóra de España hai historias moi semellantes: en Alemaña, en Polonia, e moito
máis nos Estados Unidos.
Ningún comentario:
Publicar un comentario