Á Galaica aínda lle quedan folgos

A central, que chegara a ter 30.000 afiliados en Galicia, conta con sete sindicatos e unha militancia estemuñal, pero en aumento

NATALIA ARIAS 14/11/2010

A CNT-AIT cumpre cen anos fiel aos principios que viron nacer a segunda central en activo máis lonxeva de España, logo da UGT. Os seus militantes seguen sen participar en comités de empresa, sen recibir subvencións do Estado e practicando unha forma de sindicalismo desvencellada dos partidos políticos. Desde a xornada laboral de oito horas á revolución de 1936, o sindicato atesoura a memoria do movemento obreiro e resiste cunha representación moi afastada dos 70.000 militantes que chegara a ter en España a comezos da Guerra Civil. A represión franquista, o afastamento do anarcosindicalismo dos Pactos da Moncloa, as escisións da Transición, o rexeitamento ás eleccións sindicais e o chamado caso Scala –un incendio desatado nunha sala de festas de Barcelona en 1978 do que se tentara inculpar a organizacións anarquistas–, explican como chegou a ser hoxe unha central “cunha actividade máis testemuñal”, como sinala Eliseo Fernández, coautor xunto a Dionisio Pereira do libro O movemento libertario en Galicia (1936-1976). Porén, segundo aseguran na Galaica, o anarcosindicalismo aínda respira. Desde hai tres anos xurdiron os sindicatos de Ferrol e Betanzos e aínda hoxe a central, con sete agrupacións, conta con varios centos de militantes.

“En Galicia, ao anarquismo faltoulle unha xeración intermedia; logo do franquismo, a CNT rexurdiu con antigos militantes e xente nova e produciuse un conflito xeracional entre a vella tradición anarcosindicalista e unha militancia obreira máis influída polo Maio do 68, moi vinculado ao Partido Comunista; a partir de aí, o individualismo que se foi implantando nos traballadores fixo que se perdese a cultura obreira que a fixera ascender desde 1880 a 1936”, di o investigador a respecto do seu esmorecemento.

Os inicios foron moi distintos. A CNT logrou en España unha ampla adhesión cun contexto internacional pouco favorable. Prendeu desde Barcelona no conxunto do Estado cando o anarquismo desaparecía en todo o mundo, salvo na Arxentina, ata “converterse no único movemento de masas de Europa”, segundo Julián Casanova, catedrático de Historia Contemporánea na Universidade de Zaragoza e coordinador do libro Terra e liberdade, que repasa a historia da central anarcosindicalista. “A súa presenza en Barcelona e no seu cinto industrial, onde o socialismo tiña unha escasa representación, fixo do anarquismo un movemento peculiar e foi o que lle deu as masas e o impacto cultural”, explica o historiador, que desmente a visión negativa do sindicato que alimentou “a memoria contruída polo franquismo e os vencedores” e que fixo que se reforzasen “reiteradamente” aspectos negativos da CNT como o anticlericalismo ou o terror anarquista do verán de 1936.

Casanova destaca a este respecto que en España “houbo moitos anarquismos” e que sempre existiu “xente que considerou que a loita contra o Estado e explotación debía facerse a través do enfrontamento directo contra eles”, un feito que provocou que “o anarquismo vivise nunha tensión constante entre os que crían que a revolución había que traela pola forza e quen a vía como o resultado dun proceso gradual e de educación popular”. Porén, opina, “sen o segundo aspecto, o primeiro tería quedado illado e reprimido”. “Foi a natureza do Estado español, centralizador, ineficaz e represor a que explicaría un movemento que se baseaba na crítica ao Estado e ao sistema electoral corrupto”.

O PRIMEIRO CONGRESO

A CNT naceu en Cataluña. A central constituíuse en Barcelona en 1910 no seo dun congreso do sindicato catalán Solidaridad Obrera, que tiña por obxectivo organizar o anarquismo para constituír unha forza que fixese fronte á UGT. Conseguírono porque, a principios da II República, as dúas centrais contaban cunha afiliación similar: unhas 70.000 persoas. Os anarquistas eran predominantes en Cataluña e tiñan presenza en Biscaia –o outro gran centro industrial–, onde a UGT era dominante. No campo andaluz, repartíanse a presenza e, en Madrid –onde os socialistas contaban con moitos afiliados–, a CNT foi crecendo coa mobilización fronte á República e a crise de xeito que cara a 1933 tiña xa moitos adeptos. Nas zonas rurais de Aragón o apoio estaba repartido, pero en Zaragoza o anarcosindicalismo era tamén maioritario e, en Galicia, A Coruña, con 10.000 militantes no 36, levaba a voz cantante. De feito, os obreiros desta cidade, onde o anarquismo chegou a ser claramente maioritario, foron pioneiros en conseguir a xornada de oito horas, que acadaron antes que a propia estrutura da CNT e moito antes que ao resto do Estado, onde se implantou mediante un decreto en 1919 trala axitación autonomista de Cataluña.

Con todo e a pesar de que xa había arraigo das ideas anarquistas en Galicia desde 1919, non foi ata 1923 cando se forma a Confederación Galaica. “Desde A Coruña a CNT foise estendendo a outras zonas industrias como Vigo e as vilas. En Vilagarcía e Ferrol fíxose forte polos sindicatos pesqueiros e, “aínda que ao principio a UGT tiña máis intervención no mundo agrario, a final da II República o anarcosindicalismo estaba estendido no campo”, sinala Fernández, que di que, antes da Guerra, contaba con 30.000 afiliados e 121 sindicatos.

Os afiliados pertencían sobre todo aos gremios da construción e ao sector pesqueiro, explica o investigador, que indica que o anarquismo galego sempre foi peculiar porque “non había grandes terratenentes con xornaleiros como en Andalucía, senón pequenos traballadores con algún empregado e sempre houbo certa tolerancia a iso” e porque “os grandes teóricos tampouco eran titulados”. Fernández destaca, entre outros, a Jaime Quintanilla; Manuel Fandiño, irmán das Marías de Compostela; ou José Villaverde, que impulsou Solidaridad Obrera.

Cabeceiras como Corsario, Unidade Labrega e Despertar saíron regularmente á rúa e, na Coruña, a CNT fixo un taller colectivo, Tipográfica Obrera Coruñesa, que publicaba a prensa libertaria e que foi incautado polo franquismo para o sindicato vertical. Folgas no 33 pola xornada de seis horas, cooperativas de traballadores e experiencias autoxestionarias de ensino, forman parte do legado en Galicia da CNT, que aínda hoxe é quen de mobilizar os traballadores, como no caso dos axentes forestais. A Galaica, cambiou, como di Alberte, os linotipistas por informáticos, pero segue empregando a “acción directa” para defendelos. Unha mensaxe que prende nos mozos, “máis co desprestixo das grandes centrais” porque, puntualiza Rosa, “son como empresas financiadas con diñeiro público e esa dependencia viuse na folga xeral”.

A CNT incrementou a militancia desde a aparición de Nunca Máis porque a xente entendeu o modo de traballo e, segundo Alberte, “segue tendo relevo xeracional, cando o sindicalismo non o ten”. É o que demostrou Suso García cando puxo en marcha a organización de Betanzos. “Algúns quererían ver o cadáver da CNT, pero sen un can das administracións, sen liberados, mercando nós os locais e organizándonos en asembleas aínda estamos aí, e, desde hai un tempo,volvendo a crecer”, di Pancho.