A comezos dos oitenta, as mobilizacións contra os vertidos nucleares na Fosa Atlántica supuxeron o agromar dunha nova sensibilidade cara ao medio ambiente en Galicia
Sen necesidade dun concurso público como o que nos últimos meses se armou ao redor do Almacén Temporal Centralizado (ATC) de residuos nucleares, Galicia conta cun cemiterio nuclear a escasos 600 quilómetros da súa costa. Na Fosa Atlántica e entre os anos setenta e 1982, varios países europeos verteron os seus residuos nucleares ao mar. Calcúlase que ao redor de 140.000 toneladas de refugallos radioactivos dormen no leito atlántico. A diferenza das vilas españolas que se pelexan polo ATC, Galicia non tivo opción de elixir, pero si tivo a posibilidade de reaccionar. E fíxoo a comezos dos oitenta cun conxunto de mobilizacións que supuxeron o gran impulso do ecoloxismo e un dos principais motivos polo cal se conseguiu a prohibición internacional de verter ao mar os refugallos dunha industria nuclear que nunca soubo que facer realmente con todo aquilo que lle sobraba.
“As primeiras noticias que vimos sobre os vertidos foron os artigos que publicou a revista alemá Stern, logo xa viñeron as informacións de Greenpeace e xa en Galicia, o profesor Bermejo falou por primeira vez na facultade de Química sobre que se estaban a tirar produtos radioactivos na Fosa Atlántica”, lembra Ramón Varela, actual catedrático de Bioloxía e antigo presidente de Adega. Con esas primeiras noticias, prendeu a mecha do ecoloxismo. Comezaron os contactos con Greenpeace para dar a cara contra os barcos que, procedentes de Inglaterra, vertían os residuos nucleares na Fosa Atlántica.
“Varios compañeiros viaxaron a Ámsterdam no 81 para reunirse con Greenpeace. Eles tiñan forza, eles tiñan barcos para encarar a situación”, explica Adela Figueroa, que daquela era presidenta de Adega en Pontevedra. Nesas reunións acordouse unha estratexia para enfrontarse aos buques. Greenpeace enviaría o seu barco Sirius no verán do 81 para amosar toda a súa forza contra os vertidos. Non obstante, unha avaría impediu que a emblemática embarcación visitadr Galicia e a súa intervención tivo que agardar todo un ano. Pero naquel verán do 81 si que houbo un primeiro asalto naval na Fosa Atlántica.
O 15 de setembro saíu de Ribeira unha pequena embarcación chamada Xurelo que fora fretada polo partido Esquerda Galega. Nela ía un grupo de mariñeiros, ecoloxistas e xornalistas que se atoparon fronte a fronte contra dúas das embarcacións que levaban anos convertendo Galicia no vertedoiro nuclear da vella Europa. No Xurelo viaxaban cargos do partido, membros da Sociedade Galega de Historia Natural, xornalistas –entre eles, Manuel Rivas– e fotógrafos como Xurxo Lobato e Xosé Castro. En total, catorce persoas embarcaron no Xurelo con destino a Fosa Atlántica.
“Non era un barco para saír a alta mar, non contabamos con grandes aparellos de navegación, só tiñamos un radar e así marchamos. O mar estaba tranquilo, pero podíase complicar e o Xurelo non estaba preparado para ese tipo de viaxes. Saímos un pouco á aventura e conseguimos atopar os barcos que botaban os residuos ao mar”, lembra Ángel Vila, patrón do mítico barco. Nesas condicións, a expedición partiu de Ribeira na procura dos buques contaminantes na inmensidade azul. Despois de dous días de desánimo sen avistalos, atopáronse fronte a fronte con dous cargueiros. A un lado o Louise, ao outro o Kirsten Smits. No medio, unha casca de noz de nome Xurelo. “Apareceu despois unha fragata, mesmo vimos pasar un avión moi baixo, pero non tivemos realmente medo. Lémbrome que estivemos moi preto deles. Eu miraba para arriba e vía os mariñeiros dos cargueiros mirando cara abaixo. Estabamos moi preto uns dos outros”, lembra Manuel Méndez, que por aquel entón era o tenente de alcalde de Moaña.
A expedición conseguira o seu propósito. Sacaran imaxes de como botaban os vertidos ao mar e realizaron unha simbólica protesta. “Alguén tivera a idea de traer caraveis e puxémonos a tiralos alí, diante dos barcos, mentres cantabamos o himno galego”, narra Ángel Vila. Ao seu regreso, o Xurelo foi recibido en Ribeira por centos de persoas e a repercusión da viaxe foi tal que, un ano despois, chegou un segundo asalto.
UN SEGUNDO ASALTO NO MAR
En setembro de 1982, catro foron os barcos que saíron ao encontro dos buques que vertían os residuos. O Concello da Coruña fretou o Arousa I, o de Vigo o Pleamar e o Xurelo saíu de novo dende Ribeira. Nesta ocasión, Greenpeace resarciuse do fiasco dun ano antes: o Sirius participaba no segundo capítulo das protestas. Desta volta, os buques contaminantes eran o Rjnborg e o Marijk Smits, que viron dificultada a súa misión polas zodiacs de Greenpeace. Nunha delas viaxaba Modesto Tin Solla, secretario xeral de Adega, que conseguiu subir ao Rjinborg xunto con outros compañeiros e encadearse aos bidóns para impedir que os guindasen ao mar. A súa valentía custoulle a detención a bordo e unha viaxe a Holanda onde finalmente foi liberado.
Pola súa banda, o alcalde de Vigo, Manoel Soto, mesmo chegou a comunicarse co capitán dun dos barcos. “Eu subira ao Sirius e dende alí, cun megáfono e sendo traducido por un de Greenpeace, pedín como alcalde de Vigo que deixasen de tirar os bidóns. O capitán respondeu, dixo que estaba impresionado polas protestas e comprometeuse a pasar ese día sen realizar vertidos, pero que ao día seguinte volvería a facelo porque era o seu traballo. Cumpriu a súa palabra. Foi moi emocionante e gustaríame coñecelo en persoa porque mostrou un gran comportamento e arriscou o seu traballo”, lembra Soto.
Nesa segunda viaxe contra os vertidos nucleares aliáronse ecoloxistas, intelectuais, políticos, concellos e a xente do común para tentar poñer punto e final aquela situación. Aquelas ofensivas marítimas non foron os únicos actos de protesta que se viviron a comezos dos oitenta. Tamén houbo mobilizacións terrestres. Ademais das manifestacións en Galicia, Adega alugou un autobús de dous andares que partiu de Galicia con dirección a Inglaterra, Nel viaxaba, con outros ecoloxistas, Ramón Varela. “Fixemos un percorrido coa saída dende Vigo, Santiago e Lugo. Atravesamos a Canle da Mancha, fomos a Bristol. Alí nos encadeamos e nos detiveron. Recibimos unha sanción e non nos permitían facer máis actos”, relata Ramón Varela.
ENCADENADOS A TERRA
Pola súa banda, Esquerda Galega trasladou as súas iniciativas até Holanda. Varios membros do partido foron detidos por encadearse ás vías do tren por onde circulaban os trens con lixo radioactivo da vella Europa. “Fomos até Bruxas, alí interrompemos o paso dos trens que se dirixían a un porto holandés de onde saían os residuos nucleares que logo botaban ao mar. Contamos co apoio do alcalde de Bruxas, dos ecoloxistas dos Países Baixos. Compañeiros como Paco Lores ou Aurora Plata acabaron detidos. Pero mereceu a pena porque a repercusión foi enorme”, lembra Manuel Méndez, que tamén participou na protesta sobre os raís holandeses.
Aquelas imaxes en Holanda, en Inglaterra e nas expedicións marítimas deron a volta a un mundo que, se non fose por esas mobilizacións, tardaría moito máis en frear a barbarie ecolóxica que se estaba levar a cabo. En 1983 aprobouse unha moratoria provisional que prohibía os vertidos no mar. Non obstante, houbo que esperar dez anos máis para que a prohibición se fixese definitiva.
Quizais, sen a valentía e a tolemia duns irredutibles galegos que removeron terra, mar e aire para berrarlle ao mundo que a inmensidade azul non era o seu desaugadoiro, a prohibición chegaría aínda máis tarde. Naquelas mobilizacións, o ecoloxismo callou na sociedade galega cunha intensidade que, se cadra, só se volveu manifestar cando o Prestige tinguiu de negro as costas. Unhas costas que agardan, en silencio e con preocupación, que os refugallos nucleares que moran nas profundidades oceánicas regresen con fame atrasada á Vella Europa.
Ningún comentario:
Publicar un comentario