DAVID REINERO 19/09/2010
Foi concibida hai cen anos, aínda que non viu a luz definitivamente ata hai 80. Sería vella en termos humanos e aínda así segue sendo virxe. Claro que non é de carne e óso senón de pedra, dun granito igual de gris que a cor que colle o mar aos seus pes nos días de temporal. É a Virxe da Rocha, o monumento que se levanta sobre Baiona, xusto no límite sur das Rías Baixas, alí onde rematan as praias protexidas das augas interiores e comeza a abrupta costa aberta do cabo Silleiro, trinta quilómetros de pedras cara o sur só interrompidas pola desembocadura do Miño. É a particular Estatua da Liberdade deste lado do Atlántico. Menos laica, iso si.
O monumento, unha das iconas da vila, comezou a ser levantado hai agora cen anos, tras a colocación da súa primeira pedra o 18 de setembro de 1910. A obra, e sobre todo o seu financiamento, por subscrición popular, non deberon ser sinxelos naquela altura, xa que non foi inaugurada ata xusto dúas décadas despois, o 14 de setembro de 1930. Esta pasada semana, polo tanto, cumpriu o seu dobre aniversario: octoxenaria e centenaria a un tempo. Porén, ningunha placa sinala esas datas na súa base. Alí só segue aparecendo unha inscrición conmemorativa da visita, noutro mes de setembro, o de 1953, de “el caudillo Franco”.
A Virxe da Rocha saíu da iniciativa de varios prohomes locais –como se chamaban naquela época os burgueses e a baixa nobreza– cunha tripla intención. Pretendían dotar a vila, daquela xa un referente para o incipiente turismo de balnearios –mariño neste caso– dun novo atractivo. Ao tempo pensouse que a imaxe sería unha boa homenaxe e ofrenda á Virxe do Carme, a patroa dos mariñeiros, para “guiar e protexer”, din as crónicas, a xente do mar. E xa que se xuntaban monumento e sentido mariñeiro nun promontorio sobre a costa –o monte Sansón, nome hoxe case esquecido–, houbo quen pensou en dotala dunha luz que servise de faro.
As ideas iniciais, plasmadas en bosquexos polo gran arquitecto galego da época, Antonio Palacios, foron mudando co paso do tempo ata o punto de que as maquetas pouco se parecen ao monumento que hoxe visitan os turistas. A Virxe xa non ten farol na súa man dereita e a cambio porta na esquerda un miradoiro de descontextualizado formigón en forma de barco ao que se pode acceder a través dunha escaleira de caracol interior.
Tampouco a talla do monumento é a que se pensara: a metade de obra os fondos escasearon e houbo que deixala en 15 metros de altura –ese cambio de plans pode verse aínda hoxe a xeito de corte brusco nos pregues pétreos do manto–. Pouco queda pois de Palacios nela, pero as lendas urbanas tamén tiveron tempo para meter polo medio outro grande artista da época, o valenciano Mariano Benlliure, do que se di que esculpiu o rostro e as mans da figura en mármore de Carrara, aínda que o máis probable é que o fixese outro membro dos seus talleres.
A Virxe, por último, xamais funcionou como faro porque xa existía nas proximidades o de cabo Silleiro e podería interferir coa súa luz. Canto á súa función protectora das xentes do mar, as crónicas da época non a deixan ben parada. Só nos meses anteriores á súa inauguración, o 14 de setembro de 1930, rexistráronse no mar que se alcanza a ver desde o seu promontorio ata cinco naufraxios con 24 mortos. O 9 de setembro do ano anterior o mercante escocés Highland Pride afundiuse nos farallóns que rodean as illas Estelas, salvándose por sorte os seus 156 pasaxeiros. A mesma sorte tiveron os tripulantes do pesqueiro galego Imperator, que o 3 de decembro ía a pique fronte ás illas Cíes. Pero aí rematou a protección da imaxe, porque o 14 dese mesmo mes o cargueiro Antonio García afundiuse xunto ás Cíes deixando catro mortos e dez días despois o bacallaeiro Aslaug petaba contra as Estelas causando 20 mortos. Só once días antes da inauguración do monumento a virxe retomaba o seu cometido e protexía os tripulantes do cargueiro grego Assinakos, que salvaban a vida tras afundir o seu barco no cabo Silleiro.
Foi un duro mes de setembro ese de hai 80 anos cando a chuvia desluciu a inauguración da que escusou a súa presenza a propia Raíña, que contribuíra con cartos á súa construción. Era un húmido domingo 14 de setembro, sete meses antes de que outro día 14, de abril, a Raíña escusase esta vez a súa presenza á fronte do Estado, chamado xa II República. A virxe, en todo caso, non perdeu a súa coroa co fin da Monarquía senón que aínda engadiría unha orla superior que contribuiría a modificar máis o deseño orixinal de Palacios. Tanto cambiaron as cousas ao redor do monumento nestes cen anos de historia que hoxe o parque que acolle esta imaxe de vocación mariñeira é coidado, paradoxalmente, non por unha confraría de pescadores senón por unha comunidade de montes.
Ningún comentario:
Publicar un comentario