Daríalle iso ao seu fillo?

MSF quere acabar coa dobre vara de medir a desnutrición infantil: "Estanse a enviar alimentos ao terceiro mundo que xamais lle deixariamos comer aos nosos meniños"

M. TOJO . SANTIAGO

Distribución de alimentos en Níxer

A desnutrición non se combate con fariñas de mala calidade. Pero é o que está a acontecer. "Alimentos que non lles dariamos aos nosos fillos envíanse a diario como axuda alimentaria para os máis vulnerábeis". É a "dobre vara" coa que mide parte da cooperación, segundo denuncia Médicos Sen Fronteiras (MSF) no seu último informe 10 historias que importaron no acceso a medicamentos no 2010, un balance dos avances, retrocesos e estancamentos acontecidos arredor da saúde mundial.

A desnutrición (unha enfermidade preveníbel e tratábel que non é simplemente resultado dunha escaseza de alimentos) forma parte do último caso. Afecta a 195 mi- llóns de nenos en todo o mundo e ano tras ano é a causa subxacente pola que morren millóns de nenos menores de 5 anos en todo o planeta.A gran maioría dos programas nutricionais en países en desenvolvemento que apoia a comunidade internacional baséase case exclusivamente na subministración de fariñas enriquecidas como a CSB, unha mestura de millo e soia que non cumpre cos estándares internacionais para cubrir as necesidades nutricionais dos nenos menores de dous anos. "Alimentos que nunca lles dariamos aos nosos propios fillos están sendo enviados ás zonas máis afectadas pola desnutrición no África Subsahariana e nalgunhas partes de Asia", denuncia o presidente do Consello Internacional da organización, Unni. Karunakara. "Hai que terminar dunha vez por todas con esta dobre moral; porque é incríbel que a pesar do consenso internacional sobre a composición máis adecuada dos alimentos para nenos desnutridos, os países doadores seguen financiando e fornecendo un produto que sabemos que non cumpre con este estándar e que non consegue reducir o perigo de morte por desnutrición", sostén Carlos Ugarte, responsábel da campaña de MSF contra a lacra.

Curiosamente, o estado español foi pioneiro ao adaptar recentemente a súa política en materia de axuda alimentaria, incluíndo produtos adaptados ás necesidades da primeira infancia. E desde a organización demandan con urxencia "que cunda o exemplo"

Pero non foi este o único dos fracasos ou dos proxectos que ficaron a medias. Fronte ao logro da creación dun Fondo Común de Patentes Médicas, asinado oficialmente en xullo de 2010 co fin de aumentar o acceso a medicamentos alcanzábeis nos países en desenvolvemento -que recibiu apoio oficial por parte dos Institutos Nacionais de Sanidade (NIH) estadounidenses, transcorridos só dous meses-, MSF denuncia que as empresas farmacéuticas aínda non dan o paso de confiar as súas patentes ao fondo. Debido a que co paso do tempo as persoas en tratamento vólvense resistentes ás combinacións de fármacos que toman, constantemente faise necesario o acceso a fármacos novos, pero estes son máis caros. A misión do Fondo Común de Patentes Médicas é facilitar a produción de medicamentos máis baratos para o mundo en desenvolvemento, permitíndolles aos fabricantes xenéricos producir copias de fármacos patentados, a cambio do pagamento de canons ós propietarios dos dereitos. O obxectivo é apoiar ademais o desenvolvemento de fórmulas que se necesitan urxentemente e non existen, como "combinacións de doses fixas" que mesturan dúas ou máis medicamentos nunha pastilla, ou fórmulas adaptadas para nenos. O problema estancouse.

En canto á sida, no 2010, os doantes internacionais desviaron o seu foco de atención desta pandemia, e puxeron en perigo os avances logrados no tratamento da enfermidade na última década.

"Segundo mostran as novas evidencias científicas e recomendacións en materia de tratamento, é necesario o tratamento precoz con medicamentos que se toleren mellor para evitar que os pacientes caian gravemente enfermos e para axudar a reducir a transmisión do virus entre a poboación. A pesar desta evidencia, existe unha tendencia xeneralizada á retirada de fondos para a sida, o que implicará un aumento no atraso nos tratamentos, remisións ou denegacións", denuncian. O Fondo Mundial, o principal sistema de financiamento no mundo para o tratamento do VIH, enfróntase así a un déficit de financiamento multimillonario, e en decembro de 2010 desestimou proposicións ambiciosas de tratamentos en países con altas taxas de morbilidade, onde MSF xestiona programas contra a sida, entre os que se inclúen Malawi, Suazilandia e Mozambique. O Plan Presidencial de Urxencia de Resposta á Sida de Estados Unidos (PEPFAR), a fonte principal de financiamento para o tratamento da sida nos países en desenvolvemento, decidiu non aumentar o seu financiamento por terceiro ano consecutivo.

O DATO

Algunhas noticias positivas

Entre as historias positivas de 2010, destaca o desenvolvemento de dúas novas ferramentas médicas cruciais: unha nova vacina contra a meninxite, que podería previr as epidemias en África se se acompaña da suficiente vontade política como para utilizala amplamente nos 25 países afectados, e unha nova proba para a tuberculose que podería mellorar o diagnóstico e reducir o tempo de detección das formas da enfermidade resistentes ós medicamentos (de case tres meses a menos de dúas horas).

Ademais, as últimas investigacións sobre o tratamento da malaria aguda en nenos despexa calquera dúbida sobre a pertinencia de utilizar inxeccións de artesunato en lugar da quinina, o que debe traducirse agora en modificacións das pautas e protocolos de tratamento. Tras varios anos de campaña por parte de MSF, creouse o Pool de Patentes de Medicamentos, que recibiu un forte apoio político de EEUU, pero que agora debe tamén ser apoiado polas compañías farmacéuticas. En 2010 consolidáronse tamén melloras na calidade da axuda alimentaria dirixida a nenos menores de 2 anos: grandes doantes internacionais, como España, empezaron a aplicar cambios nos seus protocolos para incluír a alimentación terapéutica e suplementaria como forma de tratamento e prevención da desnutrición infantil.

Pero 2010 tamén estivo marcado por algúns contratempos e desafíos sen resposta. Facendo caso omiso das crecentes evidencias de que un tratamento precoz e de calidade do VIH é a mellor forma de facer fronte á pandemia, os doantes internacionais de fondos están dando as costas á sida, estancando o financiamento de programas específicos e pondo en perigo os avances logrados na última década. Ao mesmo tempo, non é de esperar que os fármacos máis novos vaian reducir os seus prezos como ocorreu coas primeiras terapias antirretrovirais, debido ás agresivas políticas comerciais impulsadas pola Unión Europea.

Tamén cabe destacar o rexurdimento do xarampelo, con brotes en varios países africanos que se saldaron con miles de mortos, o que pon de manifesto que a cobertura vacinal está fallando en moitas rexións. Outra noticia negativa é que os esforzos para loitar contra os medicamentos falsificados están errando o tiro e, en lugar de protexer os pacientes dos perigos dos medicamentos de mala calidade, están prexudicando o acceso a medicamentos xenéricos alcanzables que son a única opción para millóns de enfermos sen recursos no mundo. Finalmente, 2010 non supuxo melloras no esquecemento dos pacientes de enfermidades tropicais que non son negocio, como o kala azar.